Binlerce yıllık tarihi ve zengin kültürel dokusuyla Şanlıurfa, Türkiye’nin en etkileyici turizm destinasyonlarından biri olarak öne çıkıyor. Efsanelerin ve peygamberlerin ayak izlerini taşıyan bu kadim şehir, her köşesinde tarihin izlerini ziyaretçilerine sunuyor.
Şanlıurfa’da, otantik alışveriş deneyimi yaşamak isteyenler için tarihi çarşılar büyük ilgi görüyor. Bakırcılar Çarşısı, geleneksel bakır işlemeleriyle tanınırken, Sipahi Pazarı ise yöresel el sanatları ve takılarla dikkat çekiyor. El işi ürünler, yöresel kumaşlar, otantik takılar ve çeşitli hediyelik eşyalar, bu çarşılarda bulunabilecek özgün ürünlerden sadece birkaçı.
Tarihi ve kültürel zenginlikleriyle ünlü Şanlıurfa, keşfedilmeyi bekleyen pek çok doğal ve tarihi güzelliğe de ev sahipliği yapıyor. Balıklıgöl, peygamberlerin izlerini taşıyan kutsal bir mekân olarak ziyaretçilerini büyülerken; insanlık tarihinin bilinen en eski tapınağı olan Göbeklitepe, tarih meraklıları için adeta bir açık hava müzesi niteliğinde. Ayrıca, mistik atmosferiyle Halfeti de Fırat Nehri'nin kıyısında unutulmaz bir deneyim sunuyor.
Şanlıurfa, hem kültürel hem de doğal zenginlikleriyle dolu bir keşif rotası arayanlar için vazgeçilmez bir destinasyon.
İşte Şanlıurfa’da mutlaka ziyaret etmeniz gereken yerler…
Göbeklitepe, Şanlıurfa il sınırlarında yer alan, tarih öncesi döneme ışık tutan en önemli arkeolojik alanlardan biri olarak kabul edilmektedir. Dünya çapında bir üne sahip bu antik yerleşim, M.Ö. 9600’lere kadar uzandığı tahmin edilen kalıntılarıyla insanlık tarihinin bilinen en eski tapınak kompleksi olarak bilinir. Göbeklitepe'nin benzersizliği, sadece yapısal özelliklerinde değil, aynı zamanda dönemin inanç sistemini ve toplumsal yapısını anlamamızda sağladığı katkılarda yatmaktadır.
Alanın UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alması hem tarihi hem de kültürel önemini pekiştiriyor. Ziyaretçiler, burada yapılan kazı alanlarında dolaşarak, taşlarla işlenmiş insan figürlerini, hayvan motiflerini ve o dönemin ritüel amaçlı kullanılan yapıları inceleyebilirler. Göbeklitepe, sadece arkeolojik bir alan olmanın ötesinde, ziyaretçilerine tarihin derinliklerine bir yolculuk sunarak, geçmişteki insan topluluklarının inanç sistemlerini ve yaşam biçimlerini sorgulamalarına olanak tanır.
Göbeklitepe, her yıl binlerce yerli ve yabancı turisti kendine çekerken, bu eşsiz alanın korunması ve daha fazla keşif yapılması adına devam eden kazılarla birlikte, insanlık tarihine dair önemli bilgiler ışığa çıkmaya devam ediyor. Burada bulunan taşlar ve yapılar, tarih yazımını yeniden şekillendirmemize olanak tanıyor ve bu keşif, tarihsel bakış açılarımızı sorgulamamızı sağlıyor.
Rizvaniye Camii, Şanlıurfa'nın Eyyübiye ilçesinde, 1736 yılında Rakka Valisi Rıdvan Ahmet Paşa tarafından inşa edilmiştir. Balıklıgöl'ün kuzey kenarında bulunan cami, dikdörtgen planlı olup, mihraba paralel şekilde konumlandırılmıştır ve üç kubbeye sahiptir. Camiyi diğer yapılardan ayıran özelliklerden biri, doğusunda yer alan tek şerefeli minaresidir. Rizvaniye Camii’nin giriş kapısı, iki farklı renk malzeme kullanılarak yapılmıştır, bu da yapıya özgün bir estetik katmaktadır. Harim kısmı, açılan pencereleri sayesinde oldukça aydınlık ve ferah bir atmosfer sunmaktadır.
Caminin avlusu, medrese odalarıyla çevrilidir ve avlunun ortasında bir şadırvan yer almaktadır. 1775 yılında inşa edilen medrese ise camiden sonra yapılmış olup, yapı kompleksinin eğitim işlevini yerine getirmesini sağlamıştır. Camii, Balıklıgöl'e yakın bir konumda bulunması sayesinde, özellikle bu bölgeyi ziyaret edenler için önemli bir durak oluşturur. Hem tarihi hem de mimari açıdan dikkat çeken Rizvaniye Camii, Balıklıgöl ziyaretleriniz sırasında göz atılması gereken bir yapıdır.
22 – TARİHİ HARRAN ÜNİVERSİTESİ
Harran Üniversitesi, dünya tarihinin en eski üniversitelerinden biri olarak kabul edilmektedir. Harran, 4000 yıl boyunca değişmeden günümüze ulaşan tarihi bir yerleşimdir. Emevi Halifesi II. Mervan döneminde Harran, Emevilerin başkenti olmuş ve 750 yılında Abbâsiler tarafından fethedilerek Emevilerin Asya'daki egemenliği sona ermiştir. Ancak üniversitenin tarihi, İslam öncesine kadar uzanır ve Abbâsî Halifesi Harun Reşid döneminde ünü daha da artmıştır.
Harran Üniversitesi, antik dünyanın önemli bilim ve felsefe merkezlerinden biri haline gelmiştir. Özellikle İskenderiye’deki bilimsel okulların dağıtılmasından sonra, burada yerleşen bilim insanları, Harran'ı bir eğitim merkezi olarak daha da geliştirmiştir. Üniversitenin eğitim alanları arasında astronomi, tıp, matematik, felsefe ve din bulunmaktadır.
Günümüzde bile, bu tarihi üniversitenin kalıntıları, hem akademik mirasa hem de bilimsel ilerlemeye olan katkısını gözler önüne seriyor. Harran Üniversitesi, eski çağların eğitim anlayışını ve bilimsel çalışmalarını incelemek isteyenler için mutlaka görülmesi gereken bir mekan olup, geçmişin temellerini atmış olan bu okul, modern bilim ve eğitim kurumlarının şekillenmesine büyük katkıda bulunmuştur.
23 – GERMUŞ KİLİSESİ
Germuş Kilisesi, Şanlıurfa’nın Haliliye ilçesinde yer alan tarihi bir Ermeni kilisesidir ve 19. yüzyılda inşa edilmiştir. Harran’ın 10 km kuzeydoğusunda, Germuş Dağı’nın eteklerinde bulunan Dağeteği Mahallesi'nde konumlanmaktadır. Bu taş yapılı kilise, iki katlı yapısıyla dikkat çeker. Kilise kompleksi içinde bir akarsu, toplantı meydanı ve diğer yapılar da yer almaktadır.
Germuş Kilisesi, 1881 yılında Ermeni mimar Hagop Ardvisyan tarafından restore edilmiştir. Yapının cephesi, üç sivri kemerle şekillendirilmiş olup, zaman içinde yapılan tadilatlarla bazı orijinal özelliklerini kaybetmiş olsa da, tarihi ve kültürel önemi nedeniyle ziyaret edilmeye devam etmektedir. Özellikle Göbeklitepe gibi "Tarihin Başlangıç Noktası" olarak kabul edilen bir yere yakınlığı, kiliseyi turistler ve tarih meraklıları için çekici kılmaktadır. Bu tarihi yapıyı ziyaret etmek, hem dini hem de kültürel açıdan önemli bir deneyim sunmaktadır.
24 – SELAHADDİN EYYUBİ CAMİİ-AZİZ JOHANNES PRODROMOS ADDAİ KİLİSESİ
Selahaddin Eyyubi Camii (Aziz Johannes Prodromos Addai Kilisesi), Şanlıurfa'nın merkezinde, tarihi ve kültürel zenginlikleri birleştiren eşsiz bir yapıdır. 457 yılında Piskopos Nona tarafından inşa edilen Vaftizci Yahya Kilisesi'nin üzerine inşa edilen bu cami, 19. yüzyılın başlarına tarihleniyor. Döneminde, bölgenin en büyük kilisesi olduğu için katedral olarak da anılmıştır.
Yüzyıllar boyunca harabe durumda kalan yapı, elektrik santrali olarak kullanıldığı dönemler yaşamıştır. Ancak 28 Mayıs 1993'te kapsamlı bir restorasyona uğrayarak cami olarak ibadete açılmıştır. Caminin batı yönünde bir girişi bulunmakta olup, son cemaat yeri, eski kilisenin narteksinden faydalanılarak kullanılmıştır. İç mekan, büyük pencerelerle aydınlatılmıştır ve pencerelerde kiliseden kalan yarım sütunlar ile ejder kabartmaları dikkat çekmektedir.
Bu tarihi yapılar, Şanlıurfa'nın zengin kültürel geçmişine tanıklık ederken, cami olarak da günümüze kadar varlığını sürdürmektedir. Hem dini hem de tarihî ilgisi olan kişilerin ilgisini çeken bu yapı, keşfedilmeye devam etmektedir.
25 – MÜSLÜM GÜRSES MÜZESİ
Müslüm Gürses Müzesi, Şanlıurfa'da, Türkiye'nin en sevilen sanatçılarından biri olan Müslüm Gürses'in anısını yaşatan önemli bir mekan olarak dikkat çekiyor. 2013 yılında açılan müze, sanatçının hayatına dair geniş bir koleksiyon sunuyor. Müze, Gürses’in doğumundan ölümüne kadar çıkardığı albümler, plak kapakları, filmleri, giysileri ve besteleri gibi pek çok eseri sergileyerek ziyaretçilere sanatçıyı daha yakından tanıma fırsatı sunuyor.
Başlangıçta müzenin bulunduğu yer dar olduğu için, 2015 yılında Karaköprü Belediyesi tarafından Yaşam Parkı’na taşındı. Müslüm Gürses’in erken dönem yaşamını ve sanatını merak edenlerin mutlaka ziyaret etmesi gereken bir yer haline geldi. Müze, hem Müslüm Gürses’in hayranları hem de sanatçının hayatına ilgi duyan tüm ziyaretçiler için büyük bir çekim merkezi olmuş durumda.
Şanlıurfa'yı ziyaret edenler için bu müze, şehrin kültürel zenginliklerinden biri olarak mutlaka keşfedilmesi gereken bir alan. Gürses'in müziği ve yaşamı, bu müzede bir araya gelerek sanatçının mirasını yaşatıyor.
26 – HARRAN ÖREN YERİ
Harran Ören Yeri, Şanlıurfa’nın Harran ilçesinde, hem kültürel hem de tarihi açıdan önemli bir alan olarak öne çıkıyor. Tevrat’ta adı geçen Hârân'ın bulunduğu düşünülen bu bölge, İslam tarihçileri tarafından Nuh Peygamber'in torunu Kaynana veya İbrahim Peygamber'in kardeşi Aran’a (Haran) dayandırılıyor. 13. yüzyıldan kalma bir tarihçi olan İbn Şeddad'a göre, Harran, Hz. İbrahim'in Filistin'e gitmeden önceki yaşadığı şehirlerden biri olarak kabul ediliyor.
Bu bölgeye "Hz. İbrahim’in kenti" denilmesinin sebebi, burada bulunan İbrahim Peygamber'in evinin, ona ait bir mescidin ve otururken kullandığı taşın bulunmuş olmasıdır. Harran’ın tarihi, özellikle arkeolojik kazılarla ortaya çıkan buluntulara dayanıyor. M.Ö. 2. binyıldan kalma çivi yazılı tabletlerde "Har-rana" veya "Ha-ra-na" adları geçiyor, ve bu isimler Kuzey Suriye'deki Ebla tabletlerinde de yer alıyor.
Harran, mezopotamya ile Anadolu arasında önemli bir ticaret yolu üzerindeki konumu sayesinde, Asurlu tüccarlar ve bölgedeki diğer medeniyetlerle güçlü ilişkiler kurdu. Bu stratejik durum, Harran’ı binlerce yıl boyunca bölgedeki ticaretin merkezi haline getirdi ve burada köklü bir kültürel birikim oluşmasına katkı sağladı. Zengin tarihi geçmişi ve ticaret yollarının kesişim noktası olması, Harran’ı sadece dini değil, aynı zamanda ticari ve kültürel anlamda da çok önemli bir merkez haline getirdi.
27 – FIRFIRLI CAMİİ- ON İKİ HAVARİ KİLİSESİ AZİZ HAVARİLER KİLİSESİ
Şanlıurfa’nın merkezindeki tarihi yapılar arasında yer alan Fırfırlı Camii, hem mimari özellikleri hem de tarihi dokusuyla dikkat çeken bir eserdir. Osmanlı döneminde kilise olarak inşa edilen bu yapı, üzerindeki rüzgarı andıran detaylar nedeniyle halk arasında “Fırfırlı Kilise” adıyla anılmıştır. Rivayete göre, Hristiyan dünyası için büyük bir öneme sahip olan Varak Haçı, 1092 yılında Van’daki Varak Manastırı’ndan Urfa’ya getirilerek bu kiliseye yerleştirilmiştir.
Fırfırlı Camii’nin mihrabında yer alan kitabe, yapının 1956 yılında kiliseden camiye dönüştürüldüğünü belirtmektedir. Kesme taştan yapılmış olan cami, üç nefli bazilika planına sahiptir. Batı cephesi ve köşe kulelerinde sergilenen taş işçiliği göz alıcıdır. Ana ibadet alanı olan naos, ortada kubbe ile yanlarda ise tonozlarla örtülerek inşa edilmiştir. Ayrıca, yapının iç ve dış cephelerindeki yarım sütunlar ve taş duvar süslemeleri, yapıya özgü zarif detaylar arasında yer alır.
Bugün hem tarihi hem de kültürel anlamda büyük bir miras taşıyan Fırfırlı Camii, ziyaretçilerine geçmişin izlerini sunan önemli bir yapıdır. Şanlıurfa’yı keşfetmek isteyenler için mutlaka görülmesi gereken yerler arasında bulunur.
28 – ŞUAYB ANTİK KENTİ
Şanlıurfa'nın Harran ilçesindeki Şuayb Antik Kenti, tarih ve kültür açısından büyük bir öneme sahiptir. Geçmişte önemli bir ticaret merkezi olan bu antik yerleşim, günümüzde de arkeolojik değeriyle öne çıkıyor. Ziyaretçiler, antik kente adım attıklarında etkileyici bir manzarayla karşılaşır. Kentin kalıntıları arasında detaylı taş işçiliği ile dikkat çeken birçok yapı yer alıyor. Özellikle agora, hamam ve konut kalıntıları göze çarpıyor.
Şuayb Antik Kenti, tarih meraklılarına adeta geçmişe bir yolculuk sunar. Bu kalıntılar, antik dönemdeki yaşamı ve bölgenin kültürel zenginliklerini gözler önüne seriyor. Ziyaretçiler, kent içinde dolaşarak antik dünyanın izlerini keşfetme fırsatı bulabilirler.
29 – DABAKHANE CAMİİ
Şanlıurfa’nın önemli ibadet yerlerinden biri olan Dabakhane Camii, hem tarihi hem de dini açıdan büyük bir değer taşıyor. Geçmişte bölgenin önemli dini merkezlerinden biri olarak kabul edilen cami, bugün de hala ibadet amacıyla kullanılıyor. Caminin kapısından adım attığınızda, sizi tarihi dokusuyla etkileyici bir atmosfer karşılıyor.
İç mekanda özenle işlenmiş taş süslemeleri ve detaylı mimarisi dikkat çekiyor. Özellikle mihrap, minber ve çevresindeki sütunlar, yapının sanatsal zenginliğini gözler önüne seriyor. Caminin mistik havası, ziyaretçilere adeta geçmişe bir yolculuk yapma imkanı sunuyor. Burada dolaşırken, tarih boyunca bu topraklarda yaşanan kültürel ve dini dönüşümleri hissetmek mümkün.
Şanlıurfa’nın kültürel mirasını yakından görmek isteyenler için Dabakhane Camii, mutlaka ziyaret edilmesi gereken bir durak niteliğinde.
30 – ESKİ ÖMERİYE CAMİİ
Şanlıurfa'nın tarihi dokusunu yansıtan Tütüncü Pazarı'nda yer alan Eski Ömeriye Camii, hem mimari hem de kültürel zenginlikleriyle dikkat çeken bir yapı olarak öne çıkıyor. Caminin giriş kapısının üzerindeki kitabeye göre, Halife Hz. Ömer döneminde inşa edildiği belirtiliyor, bu da yapıya dini açıdan önemli bir tarihi değer katıyor.
Caminin farklı dönemlere ait toplam dört kitabesi bulunuyor. Son cemaat yerindeki kitabe, caminin 1301 (hicri 701) yılında Ahmed Hacı Durmuş Siraceddin oğlu Ustad Muhammed Ağa tarafından restore edildiğini aktarıyor. Bunun yanı sıra, cami bahçesinde yerde duran başka bir kitabede, 1772 (hicri 1186) yılında Ali Beğin oğlu Hacı Firuz Beğ tarafından bir başka onarımın yapıldığı ifade ediliyor.
Caminin avlusunda, son cemaat yerinin sağ penceresinde yer alan bir diğer kitabe ise, yapının Osmanlı Sultanı Sultan Reşad döneminde 1911 (hicri 1330) yılında yenilendiğini belirtiyor. İç kapının doğu tarafındaki kitabede de aynı tarih geçiyor ve bu kitabenin Urfalı hattat Behçet Arabi tarafından yazıldığı biliniyor.
Eski Ömeriye Camii, farklı dönemlerde gerçekleştirilen bu restorasyonlar sayesinde günümüze ulaşmayı başarmış ve hala Şanlıurfa'nın tarihi kimliğini yansıtmaya devam eden önemli bir ibadet mekanı olarak kabul ediliyor.
31 – MEVLİD-İ HALİL CAMİİ VE MAĞARASI
Şanlıurfa'nın en önemli tarihi ve dini mekanlarından biri olan Mevlid-i Halil Camii ve Mağarası, hem inanç turizmi hem de kültürel miras açısından büyük bir öneme sahip. Caminin içinde yer alan bir kapı, doğrudan Hz. İbrahim’in doğduğuna inanılan mağaraya açılıyor. Bu mağara, hem dini hem de tarihi özellikleriyle ziyaretçilerin ilgisini çekiyor.
Mağaranın iç kısmında, Hz. İbrahim’in doğumunu sembolize eden bir beşik ve bir kuyu bulunuyor. Rivayetlere göre, mağaradaki suyun zemzem suyundan sonra gelen en şifalı su olduğu düşünülüyor. Bu yüzden, mağara, özellikle manevi şifa arayışında olan ziyaretçilerin ilgisini çekiyor. Mevlid-i Halil Camii ve Mağarası, yalnızca bir ibadet yeri değil, aynı zamanda geçmişin izlerini taşıyan kutsal bir mekan olarak her yıl binlerce ziyaretçiyi ağırlıyor.
32 – ŞANLIURFA TARİHİ KAPALIÇARŞI
Şanlıurfa’nın merkezinde yer alan Tarihi Kapalıçarşı, ziyaretçilere adeta bir zaman yolculuğu sunuyor. Bu çarşı, sadece alışveriş yapabileceğiniz bir yer değil; aynı zamanda Şanlıurfa’nın köklü kültürel mirasını yansıtan canlı bir tarih sahnesi. Dar ve kıvrımlı sokakları, taş yapıları ve üzeri örtülü dükkanları ile çarşı, hem yerel halkın hem de turistlerin ilgisini çekiyor.
Kapalıçarşı’da gezinirken, geleneksel el sanatları ve yöresel ürünlerin çeşitliliği dikkat çekiyor. Halılar, kilimler, el yapımı bakır eşyalar, baharatlar ve şehrin meşhur isot biberi gibi pek çok otantik ürünü burada bulabilirsiniz. Her bir dükkan, Şanlıurfa’nın zengin kültürüne dair bir hikaye anlatıyor.
Ayrıca, çarşı içerisindeki lokanta ve kafelerde Şanlıurfa’nın özgün mutfak lezzetlerini deneyimleme imkanı da sunuluyor. Ziyaretçiler, yöresel tatlar arasında yer alan kebaplar, çiğ köfte ve mırra gibi lezzetleri tadabilirler. Tarihi Kapalıçarşı, alışveriş ve gastronomi tutkunları için kaçırılmaması gereken bir durak olarak öne çıkıyor ve bölgenin kültürel dokusunu keşfetmek isteyenlere unutulmaz anlar vadediyor.
33 – HALİL-ÜL RAHMAN CAMİİ
Şanlıurfa’nın en önemli tarihi ve kültürel miraslarından biri olan Halil-Ül Rahman Camii, Balıklıgöl’ün hemen yanında, şehrin ruhani dokusunu yansıtan eşsiz bir konumda yer alıyor. İslam dünyasında kutsal kabul edilen bu cami, Hz. İbrahim’in Nemrut tarafından ateşe atıldığı yer olarak bilinen Balıklıgöl’ün manevi atmosferiyle bütünleşmiş durumda.
Halil-Ül Rahman Camii’nin kökeni oldukça eskiye dayanıyor. 504 yılında, Hz. İsa’nın annesi Hz. Meryem adına inşa edilen bir kilise olarak inşa edilmiş olan bu yapı, Abbasi Halifesi Me’mun döneminde camiye çevrilerek günümüzdeki halini almıştır. Cami, farklı dönemlerde birçok onarım görmüştür. Özellikle 1211-1212 yıllarında Selahattin Eyyubi’nin yeğeni El Melik’ül Eşref Muzafferüddin Musa tarafından minaresi onarılmış, Kanuni Sultan Süleyman döneminde kapsamlı bir restorasyon sürecinden geçmiştir. Ayrıca 1810 yılında da büyük bir onarım yapılmıştır.
Ünlü seyyah Evliya Çelebi, Seyahatnamesi’nde bu camiden “İbrahim Halil Tekkesi” olarak bahseder. Halk arasında ise “Döşeme Camisi” olarak da anılan cami, bu ismini iç mekânında kullanılan mermer döşemelerden alır. Caminin iç kısmında, Hz. İbrahim’in ateşten çıktığına inanılan ve Balıklıgöl’e kaynaklık eden kutsal bir su kaynağı bulunmaktadır. Bu kutsal su, yörede Halil-Ür Rahman Gölü olarak bilinen Balıklıgöl’ün de temelini oluşturur.
Halil-Ül Rahman Camii, sahip olduğu tarihi ve dini önemiyle, ziyaretçilerine derin bir manevi deneyim sunarken, aynı zamanda Şanlıurfa’nın zengin kültürel mirasını keşfetmek için de bir kapı aralıyor.
Urfa Taraf
1 – GÖBEKLİTEPE
Göbeklitepe, Şanlıurfa il sınırlarında yer alan, tarih öncesi döneme ışık tutan en önemli arkeolojik alanlardan biri olarak kabul edilmektedir. Dünya çapında bir üne sahip bu antik yerleşim, M.Ö. 9600’lere kadar uzandığı tahmin edilen kalıntılarıyla insanlık tarihinin bilinen en eski tapınak kompleksi olarak bilinir. Göbeklitepe'nin benzersizliği, sadece yapısal özelliklerinde değil, aynı zamanda dönemin inanç sistemini ve toplumsal yapısını anlamamızda sağladığı katkılarda yatmaktadır.
Alanın UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alması hem tarihi hem de kültürel önemini pekiştiriyor. Ziyaretçiler, burada yapılan kazı alanlarında dolaşarak, taşlarla işlenmiş insan figürlerini, hayvan motiflerini ve o dönemin ritüel amaçlı kullanılan yapıları inceleyebilirler. Göbeklitepe, sadece arkeolojik bir alan olmanın ötesinde, ziyaretçilerine tarihin derinliklerine bir yolculuk sunarak, geçmişteki insan topluluklarının inanç sistemlerini ve yaşam biçimlerini sorgulamalarına olanak tanır.
Göbeklitepe, her yıl binlerce yerli ve yabancı turisti kendine çekerken, bu eşsiz alanın korunması ve daha fazla keşif yapılması adına devam eden kazılarla birlikte, insanlık tarihine dair önemli bilgiler ışığa çıkmaya devam ediyor. Burada bulunan taşlar ve yapılar, tarih yazımını yeniden şekillendirmemize olanak tanıyor ve bu keşif, tarihsel bakış açılarımızı sorgulamamızı sağlıyor.
2 – HALFETİ
3 – BİRECİK
4 – HARRAN KÜMBET EVLERİ
5 – ATATÜRK BARAJI
6 – HARRAN OVASI
7 – TEKTEK DAĞLARI MİLLİ PARKI
8 – BAZDA MAĞARALARI
9 – SOĞMATAR ANTİK KENTİ
10 – HARRAN KALESİ
11 – HAN EL BARUR KERVANSARAYI
12 – AYNZELİHA GÖLÜ
13 – BALIKLIGÖL
14 – GÜMRÜK HANI
15 – KURTULUŞ MÜZESİ
Şanlıurfa'nın kültürel ve tarihi mirasının önemli bir parçası olan Kurtuluş Müzesi, şehrin Kurtuluş Savaşı'ndaki kahramanlıklarını ve tarihsel sürecini anlatan etkileyici sergilere ev sahipliği yapmaktadır. Bu müze, Şanlıurfa'nın direniş tarihine ışık tutarken, ziyaretçilerine savaşın izlerini ve şehrin bağımsızlık mücadelesini yakından keşfetme fırsatı sunar. Müzede yer alan sergiler, Şanlıurfa'nın bu dönemdeki kahramanlık öykülerini, önemli şahsiyetlerini ve dönemin önemli olaylarını tanıtmaktadır. Kurtuluş Müzesi, tarihi bir yolculuğa çıkmak ve Şanlıurfa'nın kültürünü daha derinlemesine anlamak isteyenler için mükemmel bir durak noktasıdır.
16 – ŞANLIURFA ARKEOLOJİ MÜZESİ
17 – ŞANLIURFA KALESİ
Şanlıurfa Kalesi, şehrin tarihi dokusunun önemli bir parçasıdır ve kent merkezine hakim konumuyla dikkat çeker. Antik Osroene dönemine kadar uzanan kalenin yapımına, MS 814’te Abbâsîler tarafından eklemeler yapılmıştır. Bugün, kale sadece bir tarihi yapıt olmakla kalmayıp, aynı zamanda bir açık hava müzesi işlevi görmektedir. Kalenin duvarları arasında dolaşırken, Şanlıurfa'nın zengin tarihini keşfetmek mümkündür. Ayrıca, kale çeşitli etkinlikler ve festivaller düzenleyerek, ziyaretçilere kültürel bir deneyim sunar. Şanlıurfa Kalesi, kentin geçmişini derinlemesine anlamak isteyenler için ideal bir nokta olup, tarih meraklıları için büyük ilgi görmektedir.
18 – HALEPLİBAHÇE MOZAİK MÜZESİ
19 – KIZILKOYUN MAĞARALARI
20 – REJİ KİLİSESİ
Rizvaniye Camii, Şanlıurfa'nın Eyyübiye ilçesinde, 1736 yılında Rakka Valisi Rıdvan Ahmet Paşa tarafından inşa edilmiştir. Balıklıgöl'ün kuzey kenarında bulunan cami, dikdörtgen planlı olup, mihraba paralel şekilde konumlandırılmıştır ve üç kubbeye sahiptir. Camiyi diğer yapılardan ayıran özelliklerden biri, doğusunda yer alan tek şerefeli minaresidir. Rizvaniye Camii’nin giriş kapısı, iki farklı renk malzeme kullanılarak yapılmıştır, bu da yapıya özgün bir estetik katmaktadır. Harim kısmı, açılan pencereleri sayesinde oldukça aydınlık ve ferah bir atmosfer sunmaktadır.
Caminin avlusu, medrese odalarıyla çevrilidir ve avlunun ortasında bir şadırvan yer almaktadır. 1775 yılında inşa edilen medrese ise camiden sonra yapılmış olup, yapı kompleksinin eğitim işlevini yerine getirmesini sağlamıştır. Camii, Balıklıgöl'e yakın bir konumda bulunması sayesinde, özellikle bu bölgeyi ziyaret edenler için önemli bir durak oluşturur. Hem tarihi hem de mimari açıdan dikkat çeken Rizvaniye Camii, Balıklıgöl ziyaretleriniz sırasında göz atılması gereken bir yapıdır.
22 – TARİHİ HARRAN ÜNİVERSİTESİ
Harran Üniversitesi, dünya tarihinin en eski üniversitelerinden biri olarak kabul edilmektedir. Harran, 4000 yıl boyunca değişmeden günümüze ulaşan tarihi bir yerleşimdir. Emevi Halifesi II. Mervan döneminde Harran, Emevilerin başkenti olmuş ve 750 yılında Abbâsiler tarafından fethedilerek Emevilerin Asya'daki egemenliği sona ermiştir. Ancak üniversitenin tarihi, İslam öncesine kadar uzanır ve Abbâsî Halifesi Harun Reşid döneminde ünü daha da artmıştır.
Harran Üniversitesi, antik dünyanın önemli bilim ve felsefe merkezlerinden biri haline gelmiştir. Özellikle İskenderiye’deki bilimsel okulların dağıtılmasından sonra, burada yerleşen bilim insanları, Harran'ı bir eğitim merkezi olarak daha da geliştirmiştir. Üniversitenin eğitim alanları arasında astronomi, tıp, matematik, felsefe ve din bulunmaktadır.
Günümüzde bile, bu tarihi üniversitenin kalıntıları, hem akademik mirasa hem de bilimsel ilerlemeye olan katkısını gözler önüne seriyor. Harran Üniversitesi, eski çağların eğitim anlayışını ve bilimsel çalışmalarını incelemek isteyenler için mutlaka görülmesi gereken bir mekan olup, geçmişin temellerini atmış olan bu okul, modern bilim ve eğitim kurumlarının şekillenmesine büyük katkıda bulunmuştur.
23 – GERMUŞ KİLİSESİ
Germuş Kilisesi, Şanlıurfa’nın Haliliye ilçesinde yer alan tarihi bir Ermeni kilisesidir ve 19. yüzyılda inşa edilmiştir. Harran’ın 10 km kuzeydoğusunda, Germuş Dağı’nın eteklerinde bulunan Dağeteği Mahallesi'nde konumlanmaktadır. Bu taş yapılı kilise, iki katlı yapısıyla dikkat çeker. Kilise kompleksi içinde bir akarsu, toplantı meydanı ve diğer yapılar da yer almaktadır.
Germuş Kilisesi, 1881 yılında Ermeni mimar Hagop Ardvisyan tarafından restore edilmiştir. Yapının cephesi, üç sivri kemerle şekillendirilmiş olup, zaman içinde yapılan tadilatlarla bazı orijinal özelliklerini kaybetmiş olsa da, tarihi ve kültürel önemi nedeniyle ziyaret edilmeye devam etmektedir. Özellikle Göbeklitepe gibi "Tarihin Başlangıç Noktası" olarak kabul edilen bir yere yakınlığı, kiliseyi turistler ve tarih meraklıları için çekici kılmaktadır. Bu tarihi yapıyı ziyaret etmek, hem dini hem de kültürel açıdan önemli bir deneyim sunmaktadır.
24 – SELAHADDİN EYYUBİ CAMİİ-AZİZ JOHANNES PRODROMOS ADDAİ KİLİSESİ
Selahaddin Eyyubi Camii (Aziz Johannes Prodromos Addai Kilisesi), Şanlıurfa'nın merkezinde, tarihi ve kültürel zenginlikleri birleştiren eşsiz bir yapıdır. 457 yılında Piskopos Nona tarafından inşa edilen Vaftizci Yahya Kilisesi'nin üzerine inşa edilen bu cami, 19. yüzyılın başlarına tarihleniyor. Döneminde, bölgenin en büyük kilisesi olduğu için katedral olarak da anılmıştır.
Yüzyıllar boyunca harabe durumda kalan yapı, elektrik santrali olarak kullanıldığı dönemler yaşamıştır. Ancak 28 Mayıs 1993'te kapsamlı bir restorasyona uğrayarak cami olarak ibadete açılmıştır. Caminin batı yönünde bir girişi bulunmakta olup, son cemaat yeri, eski kilisenin narteksinden faydalanılarak kullanılmıştır. İç mekan, büyük pencerelerle aydınlatılmıştır ve pencerelerde kiliseden kalan yarım sütunlar ile ejder kabartmaları dikkat çekmektedir.
Bu tarihi yapılar, Şanlıurfa'nın zengin kültürel geçmişine tanıklık ederken, cami olarak da günümüze kadar varlığını sürdürmektedir. Hem dini hem de tarihî ilgisi olan kişilerin ilgisini çeken bu yapı, keşfedilmeye devam etmektedir.
25 – MÜSLÜM GÜRSES MÜZESİ
Müslüm Gürses Müzesi, Şanlıurfa'da, Türkiye'nin en sevilen sanatçılarından biri olan Müslüm Gürses'in anısını yaşatan önemli bir mekan olarak dikkat çekiyor. 2013 yılında açılan müze, sanatçının hayatına dair geniş bir koleksiyon sunuyor. Müze, Gürses’in doğumundan ölümüne kadar çıkardığı albümler, plak kapakları, filmleri, giysileri ve besteleri gibi pek çok eseri sergileyerek ziyaretçilere sanatçıyı daha yakından tanıma fırsatı sunuyor.
Başlangıçta müzenin bulunduğu yer dar olduğu için, 2015 yılında Karaköprü Belediyesi tarafından Yaşam Parkı’na taşındı. Müslüm Gürses’in erken dönem yaşamını ve sanatını merak edenlerin mutlaka ziyaret etmesi gereken bir yer haline geldi. Müze, hem Müslüm Gürses’in hayranları hem de sanatçının hayatına ilgi duyan tüm ziyaretçiler için büyük bir çekim merkezi olmuş durumda.
Şanlıurfa'yı ziyaret edenler için bu müze, şehrin kültürel zenginliklerinden biri olarak mutlaka keşfedilmesi gereken bir alan. Gürses'in müziği ve yaşamı, bu müzede bir araya gelerek sanatçının mirasını yaşatıyor.
26 – HARRAN ÖREN YERİ
Harran Ören Yeri, Şanlıurfa’nın Harran ilçesinde, hem kültürel hem de tarihi açıdan önemli bir alan olarak öne çıkıyor. Tevrat’ta adı geçen Hârân'ın bulunduğu düşünülen bu bölge, İslam tarihçileri tarafından Nuh Peygamber'in torunu Kaynana veya İbrahim Peygamber'in kardeşi Aran’a (Haran) dayandırılıyor. 13. yüzyıldan kalma bir tarihçi olan İbn Şeddad'a göre, Harran, Hz. İbrahim'in Filistin'e gitmeden önceki yaşadığı şehirlerden biri olarak kabul ediliyor.
Bu bölgeye "Hz. İbrahim’in kenti" denilmesinin sebebi, burada bulunan İbrahim Peygamber'in evinin, ona ait bir mescidin ve otururken kullandığı taşın bulunmuş olmasıdır. Harran’ın tarihi, özellikle arkeolojik kazılarla ortaya çıkan buluntulara dayanıyor. M.Ö. 2. binyıldan kalma çivi yazılı tabletlerde "Har-rana" veya "Ha-ra-na" adları geçiyor, ve bu isimler Kuzey Suriye'deki Ebla tabletlerinde de yer alıyor.
Harran, mezopotamya ile Anadolu arasında önemli bir ticaret yolu üzerindeki konumu sayesinde, Asurlu tüccarlar ve bölgedeki diğer medeniyetlerle güçlü ilişkiler kurdu. Bu stratejik durum, Harran’ı binlerce yıl boyunca bölgedeki ticaretin merkezi haline getirdi ve burada köklü bir kültürel birikim oluşmasına katkı sağladı. Zengin tarihi geçmişi ve ticaret yollarının kesişim noktası olması, Harran’ı sadece dini değil, aynı zamanda ticari ve kültürel anlamda da çok önemli bir merkez haline getirdi.
27 – FIRFIRLI CAMİİ- ON İKİ HAVARİ KİLİSESİ AZİZ HAVARİLER KİLİSESİ
Şanlıurfa’nın merkezindeki tarihi yapılar arasında yer alan Fırfırlı Camii, hem mimari özellikleri hem de tarihi dokusuyla dikkat çeken bir eserdir. Osmanlı döneminde kilise olarak inşa edilen bu yapı, üzerindeki rüzgarı andıran detaylar nedeniyle halk arasında “Fırfırlı Kilise” adıyla anılmıştır. Rivayete göre, Hristiyan dünyası için büyük bir öneme sahip olan Varak Haçı, 1092 yılında Van’daki Varak Manastırı’ndan Urfa’ya getirilerek bu kiliseye yerleştirilmiştir.
Fırfırlı Camii’nin mihrabında yer alan kitabe, yapının 1956 yılında kiliseden camiye dönüştürüldüğünü belirtmektedir. Kesme taştan yapılmış olan cami, üç nefli bazilika planına sahiptir. Batı cephesi ve köşe kulelerinde sergilenen taş işçiliği göz alıcıdır. Ana ibadet alanı olan naos, ortada kubbe ile yanlarda ise tonozlarla örtülerek inşa edilmiştir. Ayrıca, yapının iç ve dış cephelerindeki yarım sütunlar ve taş duvar süslemeleri, yapıya özgü zarif detaylar arasında yer alır.
Bugün hem tarihi hem de kültürel anlamda büyük bir miras taşıyan Fırfırlı Camii, ziyaretçilerine geçmişin izlerini sunan önemli bir yapıdır. Şanlıurfa’yı keşfetmek isteyenler için mutlaka görülmesi gereken yerler arasında bulunur.
28 – ŞUAYB ANTİK KENTİ
Şanlıurfa'nın Harran ilçesindeki Şuayb Antik Kenti, tarih ve kültür açısından büyük bir öneme sahiptir. Geçmişte önemli bir ticaret merkezi olan bu antik yerleşim, günümüzde de arkeolojik değeriyle öne çıkıyor. Ziyaretçiler, antik kente adım attıklarında etkileyici bir manzarayla karşılaşır. Kentin kalıntıları arasında detaylı taş işçiliği ile dikkat çeken birçok yapı yer alıyor. Özellikle agora, hamam ve konut kalıntıları göze çarpıyor.
Şuayb Antik Kenti, tarih meraklılarına adeta geçmişe bir yolculuk sunar. Bu kalıntılar, antik dönemdeki yaşamı ve bölgenin kültürel zenginliklerini gözler önüne seriyor. Ziyaretçiler, kent içinde dolaşarak antik dünyanın izlerini keşfetme fırsatı bulabilirler.
29 – DABAKHANE CAMİİ
Şanlıurfa’nın önemli ibadet yerlerinden biri olan Dabakhane Camii, hem tarihi hem de dini açıdan büyük bir değer taşıyor. Geçmişte bölgenin önemli dini merkezlerinden biri olarak kabul edilen cami, bugün de hala ibadet amacıyla kullanılıyor. Caminin kapısından adım attığınızda, sizi tarihi dokusuyla etkileyici bir atmosfer karşılıyor.
İç mekanda özenle işlenmiş taş süslemeleri ve detaylı mimarisi dikkat çekiyor. Özellikle mihrap, minber ve çevresindeki sütunlar, yapının sanatsal zenginliğini gözler önüne seriyor. Caminin mistik havası, ziyaretçilere adeta geçmişe bir yolculuk yapma imkanı sunuyor. Burada dolaşırken, tarih boyunca bu topraklarda yaşanan kültürel ve dini dönüşümleri hissetmek mümkün.
Şanlıurfa’nın kültürel mirasını yakından görmek isteyenler için Dabakhane Camii, mutlaka ziyaret edilmesi gereken bir durak niteliğinde.
30 – ESKİ ÖMERİYE CAMİİ
Şanlıurfa'nın tarihi dokusunu yansıtan Tütüncü Pazarı'nda yer alan Eski Ömeriye Camii, hem mimari hem de kültürel zenginlikleriyle dikkat çeken bir yapı olarak öne çıkıyor. Caminin giriş kapısının üzerindeki kitabeye göre, Halife Hz. Ömer döneminde inşa edildiği belirtiliyor, bu da yapıya dini açıdan önemli bir tarihi değer katıyor.
Caminin farklı dönemlere ait toplam dört kitabesi bulunuyor. Son cemaat yerindeki kitabe, caminin 1301 (hicri 701) yılında Ahmed Hacı Durmuş Siraceddin oğlu Ustad Muhammed Ağa tarafından restore edildiğini aktarıyor. Bunun yanı sıra, cami bahçesinde yerde duran başka bir kitabede, 1772 (hicri 1186) yılında Ali Beğin oğlu Hacı Firuz Beğ tarafından bir başka onarımın yapıldığı ifade ediliyor.
Caminin avlusunda, son cemaat yerinin sağ penceresinde yer alan bir diğer kitabe ise, yapının Osmanlı Sultanı Sultan Reşad döneminde 1911 (hicri 1330) yılında yenilendiğini belirtiyor. İç kapının doğu tarafındaki kitabede de aynı tarih geçiyor ve bu kitabenin Urfalı hattat Behçet Arabi tarafından yazıldığı biliniyor.
Eski Ömeriye Camii, farklı dönemlerde gerçekleştirilen bu restorasyonlar sayesinde günümüze ulaşmayı başarmış ve hala Şanlıurfa'nın tarihi kimliğini yansıtmaya devam eden önemli bir ibadet mekanı olarak kabul ediliyor.
31 – MEVLİD-İ HALİL CAMİİ VE MAĞARASI
Şanlıurfa'nın en önemli tarihi ve dini mekanlarından biri olan Mevlid-i Halil Camii ve Mağarası, hem inanç turizmi hem de kültürel miras açısından büyük bir öneme sahip. Caminin içinde yer alan bir kapı, doğrudan Hz. İbrahim’in doğduğuna inanılan mağaraya açılıyor. Bu mağara, hem dini hem de tarihi özellikleriyle ziyaretçilerin ilgisini çekiyor.
Mağaranın iç kısmında, Hz. İbrahim’in doğumunu sembolize eden bir beşik ve bir kuyu bulunuyor. Rivayetlere göre, mağaradaki suyun zemzem suyundan sonra gelen en şifalı su olduğu düşünülüyor. Bu yüzden, mağara, özellikle manevi şifa arayışında olan ziyaretçilerin ilgisini çekiyor. Mevlid-i Halil Camii ve Mağarası, yalnızca bir ibadet yeri değil, aynı zamanda geçmişin izlerini taşıyan kutsal bir mekan olarak her yıl binlerce ziyaretçiyi ağırlıyor.
32 – ŞANLIURFA TARİHİ KAPALIÇARŞI
Şanlıurfa’nın merkezinde yer alan Tarihi Kapalıçarşı, ziyaretçilere adeta bir zaman yolculuğu sunuyor. Bu çarşı, sadece alışveriş yapabileceğiniz bir yer değil; aynı zamanda Şanlıurfa’nın köklü kültürel mirasını yansıtan canlı bir tarih sahnesi. Dar ve kıvrımlı sokakları, taş yapıları ve üzeri örtülü dükkanları ile çarşı, hem yerel halkın hem de turistlerin ilgisini çekiyor.
Kapalıçarşı’da gezinirken, geleneksel el sanatları ve yöresel ürünlerin çeşitliliği dikkat çekiyor. Halılar, kilimler, el yapımı bakır eşyalar, baharatlar ve şehrin meşhur isot biberi gibi pek çok otantik ürünü burada bulabilirsiniz. Her bir dükkan, Şanlıurfa’nın zengin kültürüne dair bir hikaye anlatıyor.
Ayrıca, çarşı içerisindeki lokanta ve kafelerde Şanlıurfa’nın özgün mutfak lezzetlerini deneyimleme imkanı da sunuluyor. Ziyaretçiler, yöresel tatlar arasında yer alan kebaplar, çiğ köfte ve mırra gibi lezzetleri tadabilirler. Tarihi Kapalıçarşı, alışveriş ve gastronomi tutkunları için kaçırılmaması gereken bir durak olarak öne çıkıyor ve bölgenin kültürel dokusunu keşfetmek isteyenlere unutulmaz anlar vadediyor.
33 – HALİL-ÜL RAHMAN CAMİİ
Şanlıurfa’nın en önemli tarihi ve kültürel miraslarından biri olan Halil-Ül Rahman Camii, Balıklıgöl’ün hemen yanında, şehrin ruhani dokusunu yansıtan eşsiz bir konumda yer alıyor. İslam dünyasında kutsal kabul edilen bu cami, Hz. İbrahim’in Nemrut tarafından ateşe atıldığı yer olarak bilinen Balıklıgöl’ün manevi atmosferiyle bütünleşmiş durumda.
Halil-Ül Rahman Camii’nin kökeni oldukça eskiye dayanıyor. 504 yılında, Hz. İsa’nın annesi Hz. Meryem adına inşa edilen bir kilise olarak inşa edilmiş olan bu yapı, Abbasi Halifesi Me’mun döneminde camiye çevrilerek günümüzdeki halini almıştır. Cami, farklı dönemlerde birçok onarım görmüştür. Özellikle 1211-1212 yıllarında Selahattin Eyyubi’nin yeğeni El Melik’ül Eşref Muzafferüddin Musa tarafından minaresi onarılmış, Kanuni Sultan Süleyman döneminde kapsamlı bir restorasyon sürecinden geçmiştir. Ayrıca 1810 yılında da büyük bir onarım yapılmıştır.
Ünlü seyyah Evliya Çelebi, Seyahatnamesi’nde bu camiden “İbrahim Halil Tekkesi” olarak bahseder. Halk arasında ise “Döşeme Camisi” olarak da anılan cami, bu ismini iç mekânında kullanılan mermer döşemelerden alır. Caminin iç kısmında, Hz. İbrahim’in ateşten çıktığına inanılan ve Balıklıgöl’e kaynaklık eden kutsal bir su kaynağı bulunmaktadır. Bu kutsal su, yörede Halil-Ür Rahman Gölü olarak bilinen Balıklıgöl’ün de temelini oluşturur.
Halil-Ül Rahman Camii, sahip olduğu tarihi ve dini önemiyle, ziyaretçilerine derin bir manevi deneyim sunarken, aynı zamanda Şanlıurfa’nın zengin kültürel mirasını keşfetmek için de bir kapı aralıyor.
Urfa Taraf
